وقتی که دست جود تو بخشندگی کند / بایــد کــرم بــه خــاک درت بندگی کند

امام جواد(ع) امام نهم شیعیان و اولین امامی است که در کودکی به مقام امامت نائل آمدند.زندگی امام جواد(ع) مانند پدرشان تحت نظر خاندان عباسی بود.

امام نهم شیعیان حضرت جواد (ع) در سال 195 هجری در مدینه ولادت یافت. نام نامی‌اش محمد معروف به جواد و تقی است و القاب دیگری مانند: رضی و متقی نیز داشته‌اند ولی تقی از همه معروف‌تر می‌باشد. نام مادر گرامی‌اش سبیکه یا خیزران است که این دو نام در تاریخ زندگی آن حضرت ثبت است.

دوران هفده ساله امامت حضرت جواد (ع) همزمان با دو خلیفه بنی عباسی، مامون و معتصم بود. 15 سال در دوره مامون -ازسال 203 هـ‌ق سال شهادت حضرت رضا (ع) تا مرگ مامون در 218 - و دو سال در دوره معتصم-. امام محمد تقی (ع) هنگام وفات پدر 8 ساله بود. پس از شهادت حضرت رضا (ع) در اواخر ماه صفر سال 203 هـ‌ق مقام امامت به فرزند ارجمندش حضرت جوادالأئمه (ع) انتقال یافت. مامون كه در سال 204 هجری وارد بغداد شد امام جواد (ع) را كه بنا بر برخی از روایات سن مباركشان در این دوران 10 سال بیش نبود از مدینه به بغداد فرا خواند و سیاست پیشین خویش را در محدود ساختن امام رضا (ع) در خصوص امام جواد نیز استمرار داد. مأمون همچون سایر خلفا بنی عباس از پیشرفت معنوی و نفوذ باطنی امامان معصوم و گسترش فضایل آن‌ها در بین مردم هراس داشت و سعی کرد ابن الرضا را تحت مراقبت خاص خویش قرار دهد. از این جهت مأمون نخستین کاری که کرد، دختر خویش ام‌الفضل را به ازدواج حضرت امام جواد (ع) درآورد تا مراقبی دایمی و از درون خانه بر امام گمارده باشد. رنج‌های دایمی که امام جواد (ع) از ناحیه این مأمور خانگی برده است در تاریخ معروف است.

حضرت جواد (ع) با عمر کوتاه خود که همچون نوگل بهاران زودگذر بود، و در دوره‌ای که فرقه‌های مختلف اسلامی و غیر اسلامی در میدان رشد و نمو یافته بودند و دانشمندان بزرگی در این دوران زندگی می‌کردند و علوم و فنون سایر ملت‌ها پیشرفت نموده و کتاب‌های زیادی به زبان عربی ترجمه و در دسترس قرار گرفته بود، با کمی سن وارد بحث‌های علمی گردید و با سرمایه خدایی امامت که از سرچشمه ولایت مطلقه و الهام ربانی مایه گرفته بود، احکام اسلامی را مانند پدران و اجداد بزرگوارش گسترش داد و به تعلیم و ارشاد پرداخت و به مسائل بسیاری پاسخ گفت.

امام جواد (ع) در مدت 17سال دوران امامت به نشر و تعلیم حقایق اسلام پرداخت و شاگردان و اصحاب برجسته‌ای داشت که هر یک خود قله ای بودند از قله های فرهنگ و معارف اسلامی مانند: ابن ابی عمیر بغدادی، ابوجعفر محمد بن سنان زاهری، احمد بن‌ابی نصر بزنطی کوفی، ابوتمام حبیب اوس طائی -شاعر شیعی مشهور- ابوالحسن علی بن مهزیار اهوازی و فضل بن شاذان نیشابوری که در قرن سوم هجری می‌زیسته‌اند. اینان نیز (همچنان که امام بزرگوارشان همیشه تحت نظر بود) هر کدام به گونه‌ای مورد تعقیب و گرفتاری بودند.

دوران عمر آن امام بزرگوار 25 سال و دوره امامتش 17سال بوده است. معتصم عباسی از حضرت جواد(ع) دعوت کرد که از مدینه به بغداد بیاید. امام جواد در ماه محرم سال 220 هجری به بغداد وارد شد. معتصم که عموی ام‌الفضل زوجه حضرت جواد بود با جعفر پسر مأمون و ام‌الفضل بر قتل آن حضرت همداستان شدند. علت این امر -همچنان که اشاره کردیم- این اندیشه شوم بود که مبادا خلافت از بنی عباس به علویان منتقل شود. از این جهت درصدد تحریک ام‌الفضل برآمدند و به وی گفتند تو دختر و برادرزاده خلیفه هستی و احترامت از هر جهت لازم است و شوهر تو محمد بن علی الجواد، مادر علی هادی فرزند خود را بر تو رجحان می‌نهد. این دو تن آن قدر وسوسه کردند تا ام‌الفضل -چنان که روش زنان نازاست- تحت تأثیر حسادت قرار گرفت و در باطن از شوهر بزرگوار جوانش آزرده خاطر شد و به تحریک و تلقین معتصم و جعفر برادرش، تسلیم گردید.

ه خ / ص گ